عزت نفس چیست؟ عوامل، اهمیت و نحوه افزایش آن

عناصر کلیدی عزت نفس عبارتند از:

• اعتماد به نفس
• احساس امنیت
• هویت
• حس تعلق
• احساس شایستگی

اصطلاحات دیگری که اغلب به جای عزت نفس استفاده می شوند عبارتند از خود ارزشی و احترام به خود.

عزت نفس در دوران کودکی به پایین ترین حد خود می رسد و در دوران نوجوانی و همچنین بزرگسالی افزایش می یابد و در نهایت به یک سطح نسبتاً ثابت و پایدار می رسد. این باعث می شود که عزت نفس شبیه به ثبات ویژگی های شخصیتی در طول زمان باشد.

چرا عزت نفس مهم است؟

عزت نفس بر فرآیند تصمیم گیری، روابط، سلامت عاطفی و رفاه کلی شما تأثیر می گذارد. همچنین بر انگیزه تأثیر می گذارد، زیرا افرادی که دیدگاه سالم و مثبتی نسبت به خود دارند، پتانسیل خود را درک می کنند و ممکن است برای مقابله با چالش های جدید از آن الهام بگیرند.

چهار ویژگی کلیدی عزت نفس سالم عبارتند از:

• درک راسخ از مهارت های خود
• توانایی حفظ روابط سالم با دیگران در نتیجه داشتن رابطه سالم با خود
• انتظارات شخصی واقع بینانه و مناسب
• درک نیازهای خود و توانایی بیان آن نیازها

افراد با عزت نفس پایین تمایل کمتری به توانایی های خود دارند و ممکن است در فرآیند تصمیم گیری خود شک کنند. آنها ممکن است برای امتحان کردن چیزهای جدید انگیزه نداشته باشند زیرا باور ندارند که می توانند به اهداف خود برسند. کسانی که عزت نفس پایینی دارند ممکن است مشکلاتی در روابط و بیان نیازهای خود داشته باشند. آنها همچنین ممکن است سطح پایینی از اعتماد به نفس را تجربه کنند و احساس کنند که دوست داشتنی و با ارزش نیستند.

افراد با عزت نفس بیش از حد بالا ممکن است مهارت های خود را بیش از حد ارزیابی کنند و ممکن است احساس کنند که مستحق موفقیت هستند، حتی اگر توانایی پشتیبانی از باور خود را نداشته باشند. آنها ممکن است با مشکلات مربوط به رابطه دست و پنجه نرم کنند و جلوی خودسازی را بگیرند، زیرا همیشه به این فکر می کنند که خود را همیشه کامل ببینند.

نظریه های عزت نفس

بسیاری از نظریه پردازان در مورد پویایی های دخیل در رشد عزت نفس نوشته اند. مفهوم عزت نفس نقش مهمی در سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو ایفا می کند که عزت نفس را به عنوان یکی از انگیزه های اساسی انسان به تصویر می کشد.

مزلو عقیده دارد که افراد برای ایجاد عزت نفس هم به قدردانی از سوی دیگران و هم به احترام درونی نیاز دارند. هر دوی این نیازها باید برآورده شوند تا فرد به عنوان یک فرد رشد کند و به خودشکوفایی برسد.

توجه به این نکته مهم است که عزت نفس مفهومی متمایز از خودکارآمدی است. خودکارآمدی شامل این است که چقدر باور دارید که اقدامات، عملکرد یا توانایی های آینده را مدیریت خواهید کرد.

همچنین بخوانید: تقویت عزت نفس با 10 تمرین عالی

عوامل موثر بر عزت نفس

عوامل زیادی وجود دارند که می توانند بر عزت نفس تأثیر بگذارند. عزت نفس شما ممکن است تحت تأثیر موارد زیر باشد:

• سن
• ناتوانی
• ژنتیک
• بیماری
• توانایی های فیزیکی
• وضعیت اجتماعی و اقتصادی
• الگوهای فکری

همچنین نشان داده شده است که نژادپرستی و تبعیض اثرات منفی بر عزت نفس دارند. علاوه بر این، عوامل ژنتیکی که به شکل‌گیری شخصیت افراد کمک می‌کنند می‌توانند در وضعیت عزت نفس نقش داشته باشند، اما یا تمام این ها، تصور می‌شود که تجربیات زندگی مهم‌ترین عامل هستند.

اغلب این تجربیات ما هستند که اساس عزت نفس کلی را تشکیل می دهند. به عنوان مثال، عزت نفس پایین ممکن است ناشی از ارزیابی های بیش از حد انتقادی یا منفی از طرف خانواده و دوستان باشد. کسانی که آنچه کارل راجرز از آن به عنوان نگاه مثبت بی قید و شرط یاد می کند را تجربه می کنند، احتمال بیشتری دارد که عزت نفس سالمی داشته باشند.

عزت نفس سالم

راه‌های ساده‌ای برای تشخیص اینکه آیا عزت نفس سالمی دارید یا خیر وجود دارد. شما احتمالاً عزت نفس سالمی دارید اگر:

• از تمرکز بر تجربیات منفی گذشته خودداری می کنید
• باور دارید که با بقیه برابر هستید، نه از آن ها بهتر هستید و نه بدتر
• نیازهای خود را بیان می کنید
• احساس اطمینان می کنید
• به زندگی نگرشی مثبت دارید 
• در صورت لزوم و هر زمانی که بخواهید می توانید نه بگویید
• نقاط قوت و ضعف کلی خود را می بینید و آنها را می پذیرید

داشتن عزت نفس سالم می تواند به شما برای رسیدن به اهدافتان انگیزه دهد، زیرا شما می توانید با دانستن اینکه قادر به انجام آنچه در ذهن خود دارید هستید، زندگی را طی کنید. علاوه بر این، زمانی که عزت نفس سالمی داشته باشید، می توانید حد و مرزهای مناسبی را در روابط خود تعیین کنید و یک رابطه سالم با خود و دیگران را برقرار و حفظ کنید.

عزت نفس پایین

عزت نفس پایین ممکن است به طرق مختلف ظاهر شود. اگر عزت نفس پایینی دارید:

• ممکن است باور داشته باشید که دیگران بهتر از شما هستند.
• ممکن است بیان نیازهایتان برای شما دشوار باشد.
• ممکن است روی نقاط ضعف خود تمرکز کنید.
• ممکن است اغلب ترس، شک به خود و نگرانی را تجربه کنید.
• ممکن است دید منفی نسبت به زندگی داشته باشید و احساس عدم کنترل کنید.
• ممکن است ترس شدیدی از شکست داشته باشید.
• ممکن است در پذیرش بازخورد مثبت مشکل داشته باشید.
• ممکن است برای نه گفتن و تعیین حد و مرز مشکل داشته باشید.
• ممکن است نیازهای دیگران را بر نیازهای خود ترجیح دهید.
• ممکن است با پایین بودن اعتماد به نفس دست و پنجه نرم کنید.

عزت نفس پایین می تواند منجر به انواع اختلالات سلامت روان از جمله اختلالات اضطرابی و اختلالات افسردگی شود. همچنین اگر عزت نفس پایینی دارید ممکن است برای شما دشوار باشد که اهداف خود را دنبال کنید و روابط سالم را حفظ کنید. داشتن عزت نفس پایین می تواند به طور جدی بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد و حتی خطر ابتلا به افکار خودکشی را نیز افزایش دهد.

عزت نفس بیش از حد بالا

عزت نفس بیش از حد بالا اغلب به اشتباه به عنوان خودشیفتگی شناخته می شود، با این حال برخی از ویژگی های متمایز وجود دارد که این اصطلاحات را متمایز می کند. ممکن است به نظر برسد افرادی که دارای ویژگی های خودشیفتگی هستند، عزت نفس بالایی دارند، اما در واقعیت عزت نفس آنها ممکن است بالا یا پایین و ناپایدار باشد و به طور مداوم بسته به موقعیت های خاص تغییر کند.

کسانی که عزت نفس بیش از حد بالایی دارند:

• ممکن است درگیر کامل بودن باشند
• ممکن است روی همیشه درست بودن تمرکز کنند
• ممکن است باور کنند که نمی توانند شکست بخورند
• ممکن است باور داشته باشند که از دیگران ماهرتر یا بهتر هستند
• ممکن است همیشه ایده های بزرگ را بیان کنند
• ممکن است مهارت ها و توانایی های خود را به شدت دست بالا بگیرند

وقتی عزت نفس بیش از حد بالا باشد، می تواند منجر به مشکلات در روابط، دشواری در موقعیت های اجتماعی و ناتوانی در پذیرش انتقاد شود.

چگونه عزت نفس را افزایش دهیم؟

خوشبختانه، مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای رفع مشکلات مربوط به درک خود از خودتان و ایمان به توانایی‌هایتان، و متعاقب آن افزایش عزت نفس انجام دهید. چگونه می توانید عزت نفس ایجاد می کنید؟ برخی از اقداماتی که می توانید برای کمک به بهبود عزت نفس خود انجام دهید عبارتند از:

• از افکار منفی بیشتر آگاه شوید. یاد بگیرید که افکار تحریف شده ای را که بر ارزش خودتان تأثیر می گذارد، شناسایی کنید.
• الگوهای تفکر منفی را به چالش بکشید. وقتی متوجه شدید که درگیر افکار منفی هستید، سعی کنید با افکار واقعی تر و یا مثبت تر مقابله کنید.
• از خودگویی و جملات تاکیدی مثبت استفاده کنید.
• شفقت به خود را تمرین کنید. تمرین کنید که خود را به خاطر اشتباهات گذشته ببخشید و با پذیرش تمام اجزای خود به جلو حرکت کنید.

عزت نفس پایین می تواند به ایجاد اختلالات سلامت روان، از جمله اضطراب و افسردگی، کمک کند یا یکی از علائم آن باشد. صحبت با یک پزشک یا درمانگر را در مورد گزینه های درمانی موجود در نظر بگیرید، که ممکن است شامل روان درمانی (حضوری یا آنلاین)، دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو باشد.

سخنی از دنیای موسیقی درمانی در مورد عزت نفس

اگرچه برخی از دلایل عزت نفس پایین مانند عوامل ژنتیکی، تجربیات اولیه کودکی و ویژگی های شخصیتی قابل تغییر نیستند، اما اقداماتی وجود دارد که می توانید برای احساس امنیت و ارزش بیشتر، آن ها را انجام دهید. به یاد داشته باشید که هیچ فردی کمتر از دیگری شایسته نیست. در نظر گرفتن و درک کردن این موضوع، می تواند به شما کمک کند تا یک حس سالم از عزت نفس را حفظ کنید.

منبع